Wat zijn paspoortaanvragen 1940-1945?

Paspoortaanvragen zijn kaartjes met daarop een foto van de aanvrager en een aantal persoonsgegevens van de aanvrager en gegevens over de aanvraag. Bij de eerste keer dat een paspoort werd aangevraagd noteerde men naam, geboorteplaats, geboortedatum, beroep, adres, signalement en eventuele gegevens van echtgenoot en kinderen. Verder staat aangegeven voor welk gebied het paspoort werd afgegeven, de kosten en de datum van afgifte. Betrof het een vervolgaanvraag, dan werd volstaan met minder gegevens en werd geen pasfoto ingenomen. Vervolgaanvragen zijn in de index te herkennen aan het feit dat niet de volledige voornaam is genoteerd, maar alleen de voorletters.

Waar komen de paspoortaanvragen vandaan?

Een aanvraag voor een paspoort moest worden ingediend bij de afdeling Bevolkingsregister en Verkiezingen, ressorterend onder de afdeling Algemene Zaken op het Stadhuis. Voor deze aanvragen geldt in principe een wettelijke bewaartermijn van 11 jaar. Daarna wordt de administratie met betrekking tot paspoortaanvragen vernietigd, maar voor archiefstukken uit de Tweede Wereldoorlog geldt geen verplichte vernietiging. Daarom zijn de paspoortaanvragen uit de jaren 1940-1945 bewaard. Het gaat om 201 dozen met in totaal ruim 80.000 alfabetisch geordende aanvragen.

Wat betekent het als bij 'voor vestiging' staat 5 w.d.?

Met een paspoort met deze aantekening kon je reizen door de '5 werelddelen'. Er kan ook staan Europa, Duitsland of Frankrijk. Er zijn paspoorten afgegeven voor reizen naar Duitsland aan personen die daar tewerkgesteld werden. De meesten in Duitsland, minder mensen in Frankrijk bij de Atlantikwal.

Wat betekent het als bij 'bijzonderheden' staat A.B.?

A.B. betekent Arbeidsbureau. Voor een paspoort uitgegeven in opdracht van het Gewestelijk Arbeidsbureau vanwege de verplichte tewerkstelling hoefde de betrokkene niet te betalen.

Hoe zoek ik in de index?

Zoek zowel op voornaam als op achternaam en gebruik wildcards (*). Voor verder filteren op geboortedatum kunt u gebruik maken van de slider bij 'periode'.

Waarom zijn zoveel scans niet openbaar?

Documenten met gegevens van personen waarvan niet bekend is of ze overleden zijn, zijn in principe niet openbaar. Alleen scans van documenten met gegevens van personen die meer dan 100 jaar geleden zijn geboren staan nu op direct leverbaar. Kunt u aantonen dat de persoon van wie u gegevens wil inzien overleden is, dan wordt de scan vrijgegeven. Lees hier meer over het beleid van het Stadsarchief met betrekking tot persoonsgegevens en openbaarheid.

Wat is het programma Erfgoed van de Oorlog?

Het programma Erfgoed van de Oorlog was een subsidieprogramma van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. In het kader van deze subsidieregeling heeft het Stadsarchief Amsterdam in 2008 subsidie ontvangen om de bronnen met betrekking tot de Arbeidsinzet in Amsterdam op stuksniveau toegankelijk te maken. Behalve deze index op de Paspoortaanvragen zijn in het kader van deze regeling ook de bronnen uit het archief van het Gewestelijk Arbeidsbureau geïndexeerd. Dat archief omvat de gegevens over de verplichte tewerkstelling in Duitsland en Frankrijk.

Voorbeeld

Dit is de paspoortaanvraag van Ludovicus Wilhelmus Petrus de Haan. Het paspoort is bestemd voor vestiging in Duitsland en werd kosteloos verstrekt. De letters AB onder op het formulier bij 'bijzonderheden' betekenen dat hij ten koste van het Arbeidsbureau een paspoort kreeg. Werken in Duitsland was sinds maart 1942 verplicht. Wie zich niet aanmeldde werd gestraft. Deze maatregel leverde veel minder arbeiders op dan was verwacht en mei 1943 werd de maatregel aangescherpt. Alle mannen tussen 18 en 35 jaar werden verplicht gesteld zich te melden. Ludovicus de Haan was 19 jaar oud toen hij op 2 juni 1943 een aanvraag indiende voor een paspoort.

Twee dagen later, op 4 juni, vertrok Ludovicus de Haan in een groep met nog 21 andere jongens uit Amsterdam in dezelfde leeftijdscategorie naar Duitsland, zo blijkt uit een transportlijst van die datum in het archief van het Gewestelijk Arbeidsbureau. Ludovicus is nummer 5 op de lijst. Transportlijsten zijn te vinden via de index Tewerkgestelden.

Er is in het archief van het Gewestelijk Arbeidsbureau ook een loonstaat van Ludovicus de Haan. Daar staat op dat hij in Stuttgart tewerk is gesteld. Verder staat er niets op de staat vermeld. De staten waren bedoeld voor de registratie van het uitbetalen van loon ten behoeve van echtgenote of gezin in Nederland. Ludovicus was niet getrouwd. Staten zijn ook te vinden via de index Tewerkgestelden.

Ludovicus de Haan werd te werk gesteld in de Mauser fabriek. Van de 10.000 arbeiders die daar tijdens de Tweede Wereldoorlog werkzaam waren, kwam meer dan de helft uit de bezette gebieden. Na de oorlog keerde Ludovicus veilig terug in Amsterdam. Zijn paspoort en pas van de Mauser fabriek heeft hij bewaard.