Naar welke bronnen verwijst de index?

In de index zijn de volgende inventarisnummers opgenomen uit archief 5416:

• 1-239 Registers van tussen 1892 en 1920 afgedane gezinskaarten

Wat zijn de Overgenomen Delen?

In de Overgenomen Delen staan de personen die tussen 1892 en 1920 zijn overleden of zijn vertrokken uit Amsterdam.

Bij overlijden of vertrek werden de betreffende gezinskaarten uit de verzameling gehaald en in een kaartenbak met de 'afgedane collectie' geplaatst. Later werden de gegevens ‘overgenomen’ van het kaartbestand (de Gezinskaarten) in vastbladige registers: de Overgenomen Delen.

De Overgenomen Delen zijn niet alleen een prachtige bron om te achterhalen waar mensen gewoond hebben en met wie, maar vooral ook waar zij naar toe gingen als zij uit Amsterdam vertrokken. Ook zijn patronen in de emigratie naar Duitsland en naar Antwerpen vóór en tijdens de Eerste Wereldoorlog te reconstrueren uit de gegevens in dit archiefbestand.

Welke gegevens zijn te vinden in de index?

In de index zijn de volgende gegevens opgenomen:

• naam
• geboortedatum
• geboorteplaats

In de index zijn alle namen te vinden die in de Overgenomen Delen staan. In het geval van weduwen en vrouwen die gezinshoofd waren is ook de naam van de (overleden) man opgenomen, zodat de gezinnen ook te traceren zijn als alleen de naam van de man bekend is. De (voormalige) echtgenoten zijn te herkennen aan het feit dat er geen geboortedatum of -plaats achter de naam staat.

Welke gegevens zijn te vinden in de Overgenomen Delen?

De namen uit de index geven toegang tot de juiste pagina binnen de registers. In de registers zelf zijn nog veel méér gegevens te vinden over deze personen:

• godsdienst
• burgerlijke staat
• beroep
• datum van de inschrijving
• vorige woonplaats
• datum van de uitschrijving
• waarheen afgeschreven (soms plaats in binnen- of buitenland), soms naam, soms ‘bij de ouders’, of ‘eigen kaart’)
• indien van toepassing: dagtekening van overlijden
• de adressen in Amsterdam met verwijzingen naar de Buurtringregisters of Woningboeken (lees verder onder 'zoeken naar een adres')

Waarom vind ik deze personen niet terug in de Gezinskaarten uit dezelfde periode?

Van de Amsterdammers die vertrokken of overleden werd de gezinskaart vernietigd, nadat de gegevens waren overgenomen in de Overgenomen Delen. De Overgenomen Delen vullen daarmee de gaten in de index op de Gezinskaarten 1893-1939.

Het verschil met de index op de gezinskaarten is dat alle personen die in de Overgenomen Delen staan ook zijn opgenomen in de index. Bij het (veel grotere bestand) gezinskaarten is alleen het gezinshoofd in de index opgenomen en zijn de overige gezinsleden alleen te vinden als de naam van die persoon bekend is.

Een enkele keer komt het voor dat een persoon zowel in de Overgenomen Delen als in de Gezinskaarten te vinden is. Dit houdt in dat iemand na jaren elders te hebben verbleven toch is teruggekeerd naar Amsterdam en er een nieuwe gezinskaart is aangemaakt.

Waarom is deze bron interessant?

De Overgenomen Delen vormen in het bijzonder een rijke bron voor onderzoek naar joden die zich verplaatsten tussen de diamantslijperijen in Antwerpen en Amsterdam. Een grote groep was rond de eeuwwisseling naar Antwerpen vertrokken (de kaart werd verplaatst van de Gezinskaarten naar de kaartenbak met de afgedane collectie) en keerde door de Eerste Wereldoorlog vanuit België terug naar het ‘neutrale’ Amsterdam (de kaart werd teruggeplaatst in de gezinskaarten of er werd een nieuwe Gezinskaart aangemaakt). In 1918 keerden de meesten van hen weer terug naar Antwerpen (de kaart werd opnieuw verplaatst naar de afgedane collectie en uiteindelijk overgeschreven in de Overgenomen Delen).

Verder zoeken op adres

In de Overgenomen Delen zijn mensen op persoonsnaam te vinden. De bewoners werden niet, zoals in de Bevolkingsregisters, per adres genoteerd. Om te reconstrueren wie er allemaal in een bepaald huis heeft gewoond of wie een gezin vormden op een bepaald adres moeten daarom andere bronnen geraadpleegd worden:

• 1875-1896: Buurtringregisters (geordend per Ring (I-VI); vervolgens alfabetisch op straatnaam).
• vanaf 1896: Woningboeken (alfabetisch op straatnaam)

Deze registers bevatten in principe dezelfde gegevens als de Bevolkingsregisters, met soms wel meer details over de precieze locatie (kelder, 3 hoog, etc.). Omdat deze registers de overgangsperiode beslaan tussen het vastbladige Bevolkingsregister (tot 1892) en de Gezinskaarten (vanaf 1893), en er bovendien tussen 1892 en 1896 veel nieuwe woningen zijn gebouwd, kan het soms gemakkelijker zijn om hierin bepaalde adressen terug te vinden.

Verantwoording en dank

Deze index is in de periode oktober 2012 - september 2014 vervaardigd door de deelnemers van het vrijwilligersplatform VeleHanden

Het Stadsarchief wil alle gulle gevers van de Actie Overgenomen Delen en alle deelnemers van VeleHanden nogmaals hartelijk bedanken! Zonder de donaties voor het scannen van de registers en vereende krachten op VeleHanden had deze index nooit zo snel gerealiseerd kunnen worden.

Voorbeeld

Over Margaretha Geertruida Zelle, geboren op 7 augustus 1876 in Leeuwarden, gingen zowel tijdens als na haar leven de wildste verhalen de ronde. Minder bekend is dat zij voorafgaand aan haar exotische avonturen ook enkele jaren in Amsterdam woonde.

Op 17 juni 1895 werd Margaretha ingeschreven als bewoner van de Leidsekade 79, om de hoek van de café’s en theaters van het Leidseplein. Als beroep werd ‘dienstbode’ (Db) genoteerd. Binnen een maand werd de inschrijving gewijzigd van ongehuwd naar gehuwd; op haar negentiende trouwde zij met de bijna twintig jaar oudere Rudolph MacLeod, die als Kapitein in dienst was van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL). MacLeod stond toen al ingeschreven op hetzelfde adres aan de Leidsekade. Per 6 augustus wordt Margaretha als getrouwde vrouw bijgeschreven op de gezinskaart van haar echtgenoot.

Het gezin MacLeod vertrok in 1897 voor enkele jaren naar Java, maar keerde na de pensionering van Rudolph terug naar Amsterdam. Aan de inschrijving is te zien dat het gezin daarna van samenstelling was veranderd. Zij waren vertrokken naar Oost-Indië met hun zoontje Norman, dat daar overleed - volgens roddels vergiftigd door een jaloerse baboe - en keerden terug met een op Java geboren dochtertje. Het huwelijk bleek zo ongelukkig dat op 30 augustus 1902 een scheiding van tafel en bed werd uitgesproken.

Margaretha wordt in januari 1902 officieel uitgeschreven op het adres van vader en dochter MacLeod, op dat moment de Ruijterkade 53 II, en start een nieuw leven als gescheiden vrouw.

Als de mysterieuze danseres Mata Hari maakt Margaretha vanaf 1905 furore in de salons van Parijs, baadt in luxe en reist met haar talrijke minnaars de hele wereld over. Na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog zoeken zowel de Duitse als de Franse inlichtingendienst contact en ontvouwt zich een verhaal vol intriges en verraad.

Op 15 oktober 1917 wordt Margaretha Geertruida Zelle bij Parijs geexecuteerd op verdenking van dubbel-spionage.