Naar welke bronnen verwijst de index?

In de index zijn de volgende inventarisnummers opgenomen van archief 5175 Gemeentelijk Pensioenbureau:

Het Gemeentelijk Pensioenbureau hield voor de gemeente bij wie wanneer in gemeentedienst kwam en wanneer men weer uit dienst trad. Met deze gegevens werd dan bepaald hoeveel pensioenrechten men had opgebouwd. Om alles snel terug te kunnen vinden maakten zij een kaartindex op de dossiers: de pensioenkaarten.

De pensioendossiers en de indicateursstukken zelf zijn niet bewaard gebleven.

Organisatie

Het Gemeentelijk Pensioenbureau is opgericht in 1894 en viel onder de Secretarie. In 1986 werd het bureau opgeheven. Het werd toen samengevoegd met de secretarieafdeling Centrale Afdeling Personeelszaken. Van 1953 tot 1986 deed het Pensioenbureau ook het secretariaat voor de Dienst van de Pensioenen en Wachtgelden, dat geen eigen ambtelijk apparaat had. Gemeentelijke diensten stuurden overzichten van mutaties naar Gemeentelijk Pensioenbureau; na de opheffing rechtstreeks naar het Algemeen Burgerlijk Pensioenbureau (ABP). 

Amsterdamse Gemeenteambtenaren

Op de pensioenkaarten staan de namen en dienstbetrekkingen van alle Amsterdamse ambtenaren uit het einde van de negentiende en de eerste helft van de twintigste eeuw. Dat waren er nogal wat en zij waren van heel divers pluimage: werkmannen en opzichters, onderwijzers en hoogleraren, kantoorklerken en chefs, dienders en brigadiers. We vinden niet alleen medewerkers terug van het schrijvende ambtenarenapparaat, de brandweer en de stadsreiniging: ook oppassers van Artis, musici van het Concertgebouworkest, technisch tekenaars, personeel van de badhuizen en arbeiders van de gasfabrieken waren in dienst van de stad.

Welke gegevens zijn te vinden in de index?

In de index zijn de volgende gegevens van de kaartjes overgenomen:

• voor- en achterna(a)m(en) of voorletters
• geboortedatum

Welke gegevens zijn te vinden op de pensioenkaarten?

Niet alle informatie die op de kaartjes staat is ook meegenomen in de index. Het is daarom aan te raden altijd de scan goed te bekijken. Het gaat, naast de naam en geboortedatum, om de volgende gegevens:

• datum van aanstelling
• tak van Dienst en Rang bij eerste aanstelling
• tak van Dienst en Rang op 1 Januari 1894
• eventueel: latere takken van dienst en rang/functie
• data van ontslag en/of pensioen
• soms: motivering voor ontslag: (‘op verzoek’, ‘niet wegens wangedrag’, ‘ongeschiktheid’)
• naam van de echtgenoot (bij gehuwde vrouwen)
• bedragen van de pensioenuitkeringen
• verwijzingen naar de pensioendossiers of andere registraties. Deze zijn over het algemeen niet bewaard gebleven.

Ambtenarentaal

De meestgebruikte afkortingen op de pensioenkaarten:

Verder zoeken

De pensioenkaarten werden aangelegd om de bijbehorende dossiers snel terug te kunnen vinden. De eigenlijke dossiers zijn niet of nauwelijks bewaard gebleven.

Wel zijn er naast de hoofdserie nog meerdere andere series met kaarten aangelegd, door het pensioenbureau zelf of bij de afzonderlijke diensten. In een enkel geval kan dit een aanvulling zijn op de gegevens uit deze index.

Zie ook het archief van het Bureau Personeel en rechtsvoorganger (5173) voor ambtenboeken en andere stukken betreffende aanstelling en salariëring.

In de archieven van de afzonderlijke gemeentelijke diensten zijn soms nog stukken te vinden die betrekking hebben op personeel, als stamboeken, werkroosters en reglementen. Zie bijvoorbeeld:

• Gemeentelijke Gasfabrieken (5248): 306-318 Stamkaarten van werklieden
• Publieke Werken (5213): 904a-904c Registers van ambtenaren en tijdelijk geëmployeerden bij de Publieke Werken
• Gemeente Vervoer Bedrijf (5252): 4386-4390 o.m. 'Strafregisters' 1875-1907

Verantwoording

De index is gemaakt door de deelnemers aan het project Tot uw Dienst! op het vrijwilligersplatform VeleHanden.nl in de periode juni-juli 2015.

Voorbeeld: van stalknecht tot trambestuurder

Via de pensioenkaarten is goed te volgen welke carrièrestappen iemand maakte binnen de gemeente Amsterdam. Willem Millenaar begon zijn loopbaan als stalknecht bij de A.O.M. (=de Amsterdamsche Omnibus Maatschappij), maar zat zijn laatste werkzame jaren zelf aan het stuur. Vanaf 1907 had hij recht op 341 gulden pensioen per jaar.

Voorbeeld: Meta Kehrer

De onvermoeibare Meta Kehrer (1890-1965) begon haar ambtelijke loopbaan als leerling verpleegster, maar stapte via maatschappelijk werk in 1923 over naar de politie. Meta was in 1926 de eerste Nederlandse vrouw die het diploma van politie-inspecteur verkreeg en uiteindelijk klom zij op tot Hoofdinspecteur van de Amsterdamse zedenpolitie. Het (doorgestreepte) Eervol Ontslag uit gemeentelijke dienst dat op de pensioenkaart te zien is in 1943 had overigens niets met haar functioneren te maken, maar had verband met het oprichten van de Nationale Politie per 1 maart 1943.

• Het archief van Meta Kehrer wordt bewaard bij het Stadsarchief Amsterdam en is digitaal te raadplegen. Dit archief bevat persoonlijke stukken maar ook details over haar aanstelling en werkzaamheden bij de kinder- en zedenpolitie.
• Lees meer over Meta Kehrer in het Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland

Verdwenen beroepen

Bij het invoerproject op VeleHanden stuitte men op de prachtigste verdwenen beroepen. Een kleine bloemlezing:

• Steigermeisje bij de Bad-, Was- en Zweminrichtingen
• Meettafelbeambte
• Telefoonschoonmaakster
• Railveger
• Kraandraaier bij de Duinwatermaatschappij
• Vlaguitsteker
• Spuitoppasser
• Klokopwinder
• Boomsluiter
• Cokesbaas bij de Gasfabriek