Wat zijn boedelpapieren?

Boedelpapieren zijn papieren uit de ouderlijke boedel van een weeskind. Het kan gaan om een grote variatie aan documenten. Naast documenten met betrekking tot de ouders, zoals trouwbewijzen en begraafcedullen (begraafbewijzen) van de ouders, inventarislijsten van de verdeling en/of verkoop van de ouderlijke boedel, kunnen de dossiers ook persoonlijke papieren van de wees bevatten. Dat zijn bijvoorbeeld een doopbewijs, een bewijs van inenting tegen de koepokken en inschrijving van een mannelijke wees voor de dienstplicht.

Uit welk archief komen de boedelpapieren?

Deze boedelpapieren zijn afkomstig uit het archief van de Hervormde Gemeente in Amsterdam, specifiek uit het archief van het Diaconieweeshuis (inventarisnummers 465-683). 

Uit welke periode dateren de boedelpapieren?

De papieren dateren uit de periode 1634 - 1938, maar de serie is niet compleet. De jaren 1637-1652, 1924-1925, 1935-1936 ontbreken.

Zijn er ook boedelpapieren van recenter datum?

Ja, maar die zijn nog niet openbaar. Mocht u papieren van recenter datum willen inzien, dan kunt u daartoe een verzoek indienen via de procedure [verwijzen naar Persoonsgegevens]. Een verzoek om de eigen papieren in te zien wordt over het algemeen ingewilligd.

Waar was het Diaconieweeshuis van de Hervormde Gemeente in Amsterdam gevestigd?

Het eerste weeshuis stond aan de Binnen-Amstel op de hoek van de Zwanenburgerstraat. Het is gebouwd in 1656-1657 nadat in 1654-1655 een hevige pestepidemie had gewoed in de stad waardoor veel kinderen wees waren geworden. Op 4 januari 1656 diende een commissie uit de kerkenraad van de Hervormde Kerk een verzoekschrift in bij de Burgemeesteren van Amsterdam 'om te mogen hebben grond om daarop een huys te bouwen voor de kinderen onder haer opsicht opgevoet wordende' (Archief van de Vroedschap, folio 53). De stad willigde het verzoek in en schonk de grond. De bouw verliep voorspoedig en op 15 december 1657 maakten 150 wezen hun entree in het nieuwe tehuis. In 1882 verhuisde het weeshuis naar nieuwbouw aan de Tesselschadestraat en begin jaren '30 van de twintigste eeuw werd opnieuw een nieuw weeshuis in gebruik genomen, ditmaal aan de Volkerakstraat. Het weeshuis zou uiteindelijk in 1970 fuseren met het Burgerweeshuis.

Hal van Diaconieweeshuis, Volkerakstraat 59 (1932). Zie [Beeldbank OSIM00005005259]

Wie werden opgenomen in het weeshuis?

Er werden in principe alleen kinderen opgenomen van lidmaten van de Hervormde Gemeente die geen naaste familieleden meer hadden om voor hen te zorgen. De wezen werden eerst aan de orde gesteld in de vergaderingen van de diaconie, waarna ze, na goedkeuring door de vergadering opgenomen konden worden in het weeshuis. 

Zijn er ook boedelpapieren van wezen in andere weeshuizen?

Ja, als u in de inventarissen zoekt op de term 'boedelpapieren' krijgt u een lijst van ongeveer 25 archieven van weeshuizen en andere instellingen waarin boedelpapieren worden bewaard, maar op deze boedelpapieren is nog geen index gemaakt.

Op welke namen en data kan ik zoeken?

De index bevat de namen van de ouders en de datum van opname in het weeshuis. Er kan op voornaam en op achternaam van beide ouders worden gezocht en op jaar van opname in het weeshuis. Een enkele keer is alleen de naam van de vader of de moeder bekend of alleen de naam van de wees.

Het is altijd nuttig om op beide namen van de ouders te zoeken, want het komt regelmatig voor dat er zowel op naam van de vader als op naam van de moeder een dossier is gevormd. In die twee dossiers zitten dan verschillende stukken. Zie het voorbeeld onderaan deze handleiding.

Wat is die (bruine) scan die je bij iedere opbrengst aan de rechterzijde ziet?

Dat is een scan van het mapje waar de documenten in zijn opgeborgen. Op het mapje staan over het algemeen de namen van de ouders, de datum van opname van de wees of wezen in het tehuis en een verwijzing naar het Commissieboek en naar het Grootboek.

Wat zijn het Commissieboek en het Grootboek waar naar verwezen wordt op de eerste scan?

In het Commissieboek van het Diaconieweeshuis werden de verzoeken tot plaatsing van kinderen in het weeshuis genoteerd. Op een voorgedrukt formulier in de marge van elke bladzijde werden de gegevens van de ouders en kinderen genoteerd. Daarnaast werd een overzicht gegeven van de bezittingen en de schulden en de beslissing van goedkeuring of afwijzing van plaatsing in het weeshuis. Bij goedkeuring werd de verwijzing naar het Grootboek genoteerd verdeeld in jongenszijde (Jz) en meisjeszijde (Mz) met folionummer. De serie van 9 registers over de jaren 1797-1918 bevindt zich in het archief van het Diaconieweeshuis, inventarisnummers 367-375. Alle registers hebben een index op naam van de ouders.

Werd toestemming verleend tot plaatsing in het weeshuis dan volgde registratie in het Grootboek. Deze dikke registers hadden twee afdelingen: voorin de jongens en vanaf het midden van het boek de meisjes, elk voorzien van een index op naam van de kinderen. Hierin werden de uitgaven voor de kinderen genoteerd en wanneer zij, bij vertrek, lidmaat werden of vertrokken met attestatie naar een andere plaats. Ook werden aantekeningen gemaakt over het gedrag. De serie van 9 registers over de jaren 1856-1918 bevindt zich in het archief van het Diaconieweeshuis, inventarisnummers 377-385.

Voorbeeld boedelpapieren kinderen Kater-Jongejan

Hieronder staat de scan van de omslag van het ‘dossier Kater’, met daarin de boedelpapieren van de kinderen Kater.

Klaas Kater (1833-1916) was de eerste voorzitter en mede-oprichter van de protestants-christelijke arbeidersbeweging ‘Patrimonium’. Hij is op 5 augustus 1847 met vijf zusjes en broertjes opgenomen in het Diaconieweeshuis. De documenten met betrekking tot de 6 kinderen zijn dus niet op de namen van de kinderen maar op de namen van de ouders te vinden.

Op het omslag staan onder de datum van opname in het weeshuit de namen van de beide ouders: Jacob Kater en Grietje Jongejan. Daaronder staan een verwijzing naar het Grootboek en het Commissieboek. En ten slotte staat er, tussen haakjes, de naam van de tweede vrouw van Jacob Kater en de moeder van het jongste kind: Nelletje Frits.

In het Commissieboek van Diaconieweeshuis werden de aanvragen tot plaatsing van kinderen geregistreerd en het daarover genomen besluit. Onderdeel van de registratie was een overzicht van eventuele eigendommen en schulden van de overleden ouders. In het voorbeeld van de kinderen Kater is sprake van eigendom van een huis en erf in Aalsmeer. Het oudste kind Antje (bijna 18 jaar) wordt niet in het weeshuis opgenomen.

In het Grootboek werden gegevens opgenomen van de kinderen die werden geplaatst in het weeshuis. Tijdens hun verblijf werd in het Grootboek bijgehouden welke uitgaven voor de kinderen werden gedaan. Bij hun vertrek werd aangetekend of ze lidmaat werden of vertrokken met een attestatie naar een andere plaats. Ook werden aantekeningen gemaakt omtrent het gedrag. Van Klaas Kater staat vermeld: "om wangedrag den 11 October 1850 naar Hoenderlo vertrokken".

De boedelpapieren in dit dossier bestaan uit de volgende documenten:

Zoekt u in de index op naam van de moeder van de kinderen, Jongejan, dan vindt u hetzelfde dossier, eveneens opgemaakt op 5 augustus 1847 met dezelfde verwijzing naar Grootboek en Commissieboek. In dit dossier zitten dezelfde stukken. Er is echter nog een tweede dossier op naam van Jongejan, en ook dat heeft betrekking op dezelfde kinderen. Waarom de stukken geborgen zijn in twee dossiers is niet duidelijk

De boedelpapieren in dit dossier bestaan uit de onderstaande documenten, en geven een goed voorbeeld van de hoeveelheid aan documenten die u in deze Index kúnt aantreffen.